Verslag lustrumsymposium Quartz 2015

Quartz 25 jaar Ketenzorg in de toekomst: patiënt aan het roer!

25 november 2015

Kijk hier voor een foto impressie van het symposium.

Ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van Quartz transmuraal centrum, werd op woensdag 25 november een symposium georganiseerd voor een breed scala aan zorgverleners en patiënt-vertegenwoordigers. Van huisarts tot cliëntenraadslid en van bestuurder tot wijkverpleegkundige, iedereen betrokken bij een organisatie die samenwerkt met Quartz was welkom. En daar was gehoor aan gegeven! De sfeervol ingerichte zaal zat vol met mensen die graag kwamen luisteren en meepraten over ketenzorg in de toekomst, waarbij de patiënt steeds meer aan het roer komt te staan. Dagvoorzitter de heer Paul Wormer hield de rode draad vast en koerste samen met de aanwezigen naar de stip op de horizon.

Het openingswoord werd gedaan door mevrouw mr. Betty van de Walle – van Veen, voorzitter Raad van Bestuur Elkerliek ziekenhuis en voorzitter bestuurlijk overleg Quartz. Zij blikte terug op 25 jaar Quartz. Op 16 november 1990 opgericht als stichting Centrum voor Diagnostiek en Consultatie om binnen de samenwerking van eerste en tweede lijn, de doelmatigheid en kwaliteit te bevorderen. Twee criteria die we na 25 jaar nog steeds hanteren. Het begon met een aanvraagformulier voor labdiagnostiek en het opstellen van standaarden. Door de jaren heen volgde de versterking van de keten door onder andere de ontwikkelingen binnen het CVA-netwerk, de palliatieve zorg en dementiezorg. Ook de diverse klinische- en petites conferences, refereeravonden, congressen en talloze symposia dragen al jaren bij aan het verhogen van het kennisniveau en verbeteren van de transmurale samenwerking.

Waar vroeger in de zorg vooral werd uitgegaan van de paternalistische gedachte “wij weten wat goed voor u is”, wordt nu meer en meer ingestoken op de eigen regie van de patiënt. Mede door ontdekkingen en nieuwe hulpmiddelen kan de patiënt deze regie ook nemen, geholpen door zijn omgeving. De toekomst staat daarom in het licht van een nieuwe kijk op gezondheid. Betty besloot haar inleiding door de gelukwensen uit te spreken voor de medewerkers en het bestuur van Quartz.

Hierna was het woord aan mevrouw dr. Machteld Huber. Zij is arts en directeur van het Institute for Positive Health en heeft het concept ‘Positieve Gezondheid’ geïntroduceerd. De definitie op gezondheid van de WHO stamt uit 1948 en wordt gezien als een utopische kijk op gezondheid. In 1948 werd vooral gekeken naar de smalle opvatting van gezondheid: de afwezigheid van ziekte. Terwijl we ons nu meer richten op de brede opvatting van gezondheid: het totale welbevinden. Haar inspirerende voordracht over het nieuwe perspectief op gezondheid hield de hele zaal geboeid. Haar uiteenzetting over de totstandkoming van dit nieuwe perspectief was interessant. En zeker de praktische toepasbaarheid van het ontwikkelde ‘spinnenwebmodel’, waarbij gescoord wordt op zes dimensies van gezondheid, werd door de aanwezigen van toegevoegde waarde geacht.

• Bekijk hier de toelichting van Machteld op het concept Positieve Gezondheid (YouTube)
• Het concept Positieve Gezondheid wordt hier uitgelegd (YouTube) 
• De totale presentatie van Machteld Huber bekijkt u hier (pdf)

Machteld Huber sloot haar presentatie af met een oproep voor de professionals in de zaal. Het gaat niet meer enkel om het lichaamsaspect, niet alleen om het oplossen van de ziekte. Het gaat meer en meer om betekenisgeving. De belangrijkste vraag die u aan een patiënt in de spreekkamer kunt stellen is: wat is voor u belangrijk om betekenisvol te kunnen leven? En wat heeft u daarvoor nodig? Als opdracht vroeg Machteld de aanwezigen het model met de zes dimensies van gezondheid zelf in te vullen. Dat bracht enkelen tot verrassende inzichten in hun gezondheidssituatie. Voorgesteld werd om niet meer te spreken over ‘patiënt’, maar altijd over ‘mens’. De mogelijkheid om het instrument in te zetten om de situatie rond een patiënt aan te scherpen, werd positief bevonden. Wel kwam de vraag op tot hoever de scope van de huisarts reikt binnen deze nieuwe kijk op gezondheid. Machteld erkende dat een zorgprofessional de patiënt niet alleen kan helpen. Juist de samenwerking met collega’s uit andere disciplines maakt een zo optimale situatie voor de patiënt mogelijk.

Persoonlijke verhalen

Na de pauze werd ingezoomd op de aspecten welbevinden en betekenisvol leven. In de zaal waren een moeder en zoon aanwezig en een oma en haar kleindochter. In een filmpje zagen we hen in hun thuissituatie. We kregen een kijkje in hun leven en zagen hoe de zorg om hen heen georganiseerd is.

• Filmpje 1 
• Filmpje 2

Vervolgens ging dagvoorzitter Paul Wormer met hen in gesprek. Beide vrouwen op leeftijd waren gelukkig, omdat zij nog thuis konden wonen door de zorg die zij van hun (klein)kinderen ontvingen. Ook de thuiszorg hielp hen bij hun dagelijkse verzorging. De zoon vond de zorg voor zijn moeder soms zwaar, maar was blij dat hij het met zijn broers en zussen kon delen. De kleindochter nam de mantelzorg voor haar oma vrijwel alleen op zich. Dat voelde soms als een belasting, maar ze had het graag voor haar oma over. Ze voelde zich verantwoordelijk. In beide situaties waren de mantelzorgers tevreden over de professionele zorg. Wel vond de oma het soms lastig dat verschillende mensen haar komen helpen. Ze is licht dementerend en hierdoor snel achterdochtig. En de zoon had twijfels over het medicijngebruik van zijn moeder. Daarop moest hij de zorgverleners zelf wijzen. Binnen hun eigen mogelijkheden konden beide dames nog genieten van het leven. Zij gaven het leven respectievelijk het rapportcijfer 8,5 en 7,5.

Bovenstaande gekoppeld aan de zes dimensies van Positieve Gezondheid, laat zien dat het gevoel van een goede gezondheid soms heel eenvoudig kan zijn. Thuis wonen is het belangrijkste voor deze vrouwen. Daar hangt hun kwaliteit van leven direct mee samen.

Vanuit de zaal werd gereageerd dat mantelzorg een relevant en steeds actueler thema is in de spreekkamer. De steun van de familie en naasten is belangrijk voor de veerkracht van een patiënt. Als je mensen om je heen hebt die je opvangen, kom je sneller terug in de gewenste situatie.

De heer drs. Cock Vermolen is directeur/bestuurder van Zorgbelang Brabant. Hij gaf meer inzicht in hoe mensen naar hun eigen situatie kijken. Mensen voeren graag de eigen regie en beslissen mee over hun behandeling. Het instrument van Machteld is daarvoor bruikbaar. Tevens kan het de zorg goedkoper maken en substitueren. Wat Zorgbelang ziet is dat mensen graag geïnformeerd zijn en behoefte hebben aan praktische en emotionele ondersteuning. De vraag komt wie patiënten de emotionele ondersteuning gaat bieden. In het oude denken was dit de huisarts. In het nieuwe denken is dit het netwerk om iemand heen. Burgers gaan zich meer eigenaar en verantwoordelijk voelen. Die nieuwe rol moet hen wel geleerd worden. De laatste decennia is veel overgeheveld naar zorgverleners. Mensen zijn het zorgen voor elkaar deels verleerd. Machteld benoemt dat de intentie is om vanaf de lagere school al het bewustzijn over de zorg voor elkaar te vergroten. De samenleving neemt meer de eigen regie, gaat uit van eigen kracht. Vraag en bod worden al meer en meer op elkaar afgestemd. Dat zie je op websites als www.zorgvoorelkaar.com  en www.wehelpen.nl  .Op de vraag hoe specialisten kijken naar de benadering van Positieve Gezondheid voor hun eigen werk, komt niet direct reactie. Een specialist beaamt dat een consult van tien minuten ontoereikend is om een patiënt en zijn naasten zogezegd te coachen. Want niet alleen een ziekte moet gestopt worden, ook de omgeving van een patiënt moet in balans zijn. Daar ziet zij een rol weggelegd voor de specialist. In haar eigen praktijk heeft zij invulling kunnen geven aan die ‘nieuwe’ rol. Voordat deze aanpak gemeengoed wordt, zal er nog veel water door de rivier moeten.

Liefde?

Gezegd kan worden dat het welbevinden van een mens vaak niet eens gaat om de medische kant, maar meer om het zelfstandig functioneren: wonen, eten en sociale contacten onderhouden. Luisteren naar wat mensen zelf nodig hebben, en de zorg meer in de context van de patiënt zelf zien. Het beleid dat we nu voeren in de gezondheidszorg lijkt ver af te staan van het dagelijks leven van mensen. We moeten dat wat ons te doen staat juist een menselijk gezicht geven. Daar moet de kracht van de verandering vandaan komen. De voorbeelden van de moeder en de zoon, de oma en de kleindochter laten dit duidelijk zien. Moet er ‘liefde’ in onze beleidsplannen komen te staan? Deze levensverhalen laten ons vermoeden van wel.

Het roer in handen

Ter afsluiting komen de bestuurders van de zorgorganisaties die samenwerken binnen Quartz aan het woord. Alle sprekers benoemden het model van Positieve Gezondheid als gemeenschappelijke belang voor de Ketenzorg. Het is een model dat alle partners binnen Quartz aan elkaar bindt. Iedereen vervult zijn eigen rol om het model (de gezondheid) voor de patiënt in evenwicht te brengen.

Het roer dient hierbij als metafoor. Ieder handvat wordt vastgehouden door mensen en organisaties die een bijdrage leveren. Een professionele bijdrage of een maatschappelijke. Maar degene die een slinger aan het roer geeft, die daadwerkelijk stuurt, is de patiënt, of eigenlijk de mens zelf.

Alle aanwezigen en vooral de twee families werden hartelijk bedankt voor hun integere en intieme bijdrage. Samen zijn enkele mooie stippen aan de horizon gezet.